triratnasaundaryagāthā
śrīgurugaṇeśāya namaḥ|
yasya prasādakiraṇaiḥ sphuritātmatattva-
ratnaprabhāparikaraprahatāndhakārāḥ|
paśyantyanāviladṛśaḥ savikāśa muccai-
stasmai namaskṛtiriyaṁ gurubhāskarāya||1||
śrīmadratnatrayākhyaṁ maha-atisukhadaṁ sarvabhūtāśrayaṁ tad
yad dāridryāndhakāraṁ kṣapayati viduṣāṁ sundarānandarūpam|
jīyāttatkṣoṇipṛṣṭhe śatamiha śaradāṁ sarvadikṣu prasarpa-
jjyotiḥ śrīpṛthvinārāyaṇakulajaladhau jātamacchidvṛttam||2||
(1)
indrātprabhutvaṁ jvalanātpratāpaṁ kopaṁ yamād vaiśravaṇācca vittam|
sṛṣṭisthitī rāmajanārdanābhyāmādāya rājñāṁ kurute śarīram||3||
nepāleśāḥ padmapāṇiśākyasiṁhasvayambhuvaḥ|
pāntu gorakṣācaleśa pṛthvīnārāyaṇānvayam|| 4||
nepāleśvaragoraṣeśvarakṛpālabdhaprasādodayaḥ
śrīgorṣādhipasāhadevanarabhūpālābhidhaḥ smābhavat|
tasyaikā mahiṣī nṛpasya śayane suṣvāpa saukhyaṁ yathā
sā svapne ravimaṇḍalaṁ grasitavatyasmīti bhartre'bravīt||5||
(2)
svāpodbodhitadoṣaroṣakupitavyājena saṁśāsitā
sāpatnyādasahiṣṇuneva rajanīṁ vyākrośatī vyatyagāt|
garbhajyeṣṭhamudasya sāśu suṣuve śrīpṛthvinārāyaṇaṁ
māsaiḥ saptabhirākhyayā samaguṇaṁ pratyakṣanārāyaṇam|| 6||
(3)
nepālaṁ vijigīṣurekagabalaṁ mudrābhirāpūritaṁ
tūṇīkṛtya mṛgaṁ yathaiva mṛgayurnirbhīḥ pratasthe mudā|
ityevaṁ śrutamanyatastadiha me sakṣipya saṁvarṇitaṁ
kiṁ nārāyaṇavarṇane trapayate yāthātmyasapādakaḥ||7||
(4)
traiśūlagaṅgāmadhikṛtya bhairavīṁ
śrīmanmahāmaṇḍapamāśrayāṇaḥ|
śrīpṛthvinārāyaṇavāsudevo
babhau nuvākoṭavitiṣṭhamānaḥ||8||
(5)
jātaḥ stanyaṁ na jagrāha kaṇṭhīravakiśorakaḥ|
cakṣurvyāpārayāmāsa kuñje kuñjaraśālini||9||
paryantabhūkharvaṭa kāṁśca jitvā
tāneva kṛtvā ṛjumārgadeśinaḥ|
senāniveśānupakalpya viṣṇu-
matyāḥ pratīre saritāṁ varāyāḥ||10||
(6)
rurodha kīrtīpuramāhavena adhomukhairūrdhvamukhaiśca bāṇaiḥ|
atyuccavaproparidhāryamāṇaiḥ pāṣāṇakoṣaiḥ paripūryamāṇam||11||
babhūva yuddhaṁ tumulaṁ tadānīmadhomukhairūrdhvamukhaiśca taistaiḥ|
saprastarodhairupari sthitānāṁ bālābalābṛddhapurogamānām|| 12||
nārācanikṣepaṇikāśmavarṣānirghaṣaṇo dūbhūtakṛpīṭayoniḥ|
tadagnipluṣṭāḥ śataśo'pi vṛkṣāḥ sthūṇāvaśeṣā bhayadāyamānāḥ|| 13||
pāṣāṇaniṣpiṣṭatanutrabhājo vīrāḥ kabandhā rudhirāktadehāḥ|
adyāpi rātrau karuṇāyamānā rudanti bandhūnanuśocayantaḥ||14||
śyenā ulūkā atha kākagṛdhradhvāṁkṣāḥ śṛgālā atha pheravaśca|
hṛṣṭāśca tuṣṭāśca bhavanti sadyo māṁsoṣṇaraktaiśca vasāvimiśraiḥ|| 15||
(7)
śūrā gopurasannikarṣamagamannāyodhanāgresarā
ye te tūrṇamamūmucannupalavarṣāghātaniṣpeṣitāḥ|
prāṇān, prastārasādbhavantyanudinaṁ saṁpīḍitāḥ prastarai-
rgāṅgeyasya śareṇa pīḍitatanuḥ seneva yaudhiṣṭhirī||16||
dṛṣṭvaibaṁ pratiyoginīṁ raṇabhavāṁ nīcaiḥ sthitāṁ svāṁ camūṁ
saṁsīdanniva vaprabhedanavidhāvastrāṇi śastrāṇyatho|
nirmātuṁ cakame dhanāni bahuśaḥ śrīpṛthvīnārāyaṇaḥ
kebhyaścid dhanavadbhya utsukatayā tadyuddhasaṁsiddhaye||17||
(8)
saṁbhūyāmātyavṛndairanujadalajitā kīrtimodena sākaṁ
śūraiḥ pārthādisaṁjñairatha ca surapratāpena kīrtipurīṣṭeḥ|
śrīdevīghāṭamāplāvya ca sapadi mahāmaṇḍapaṁ saṁviveśa
kliṣṭātmā pañcaṣābdāvadhi yudhi balavadyodhṛlopātsudīnaḥ|| 18||
(9)
śastrāṇi cāstrāṇi ca kañcukāni
vīropayogyāni paraśvadhāṁśca|
śastrīḥ śitāḥ kartarikāstathā sphyāṁ-
striśaṅku śūlānyatha bhallabāṇān|| 19||
tatrāpaśyadamedhyapuñjajanitaṁ so'ṅguṣṭhamātraṁ kṛmiṁ
bhūyobhiśca pipīlikākulaśatairāvāhyamānaṁ haṭhāt|
dantādanti pipīlikābhirasakṛddaṣṭaṁ ca ṣaṣṭhāccyutaṁ
saṁninyuśca pipīlikāḥ svavivaraṁ yatrāsti tannāyakaḥ||20||
(10)
tatsādṛśyabalābalaṁ ripukuladhvastyai viciṁtyātmanaḥ
śrīmatpṛthvinarāyaṇo nijabalaṁ sabodhayāmāsa ha|
kiṭādeva guṇaṁ pragṛhṇatha bhavanto-no kṛmiṁ paśyatha
gacchadhvaṁ punareva kīrtipurikāṁ matkīrtisaṁrakṣaṇe|| 21||
(11)
arirmitramudāsīnamabhavad bhuvanatrayam|
kīrtipurrīvanaṁ sthūṇāvaśiṣṭaṁ vīkṣya bhīruvat|| 22||
pṛthvīnārāyaṇārkaḥ prathamamiha samākramya nepālabhūmā-
vāsaptābdāhavena pratikhanitasuruṁgeṇa kīrtiṁ praviṣṭaḥ|
śrīmadvyāghre śamuddiśya ca balimadadāttatpurīvāsiloka-
cchinnaghrāṇooṣṇamāṁsaiḥ sma jayati narabhūpālajaḥ pūvajiṣṇuḥ||23||
(12)
āsaptamābdapradhanena vitiṣṭhamānaṁ
gorṣādhipaṁ sphaṭikavaddhyupadhāvaśena|
śrīvyāghrabhairavamiti praṇidhāya sarve
ninyuḥ purrīṁ praṇatipūrvamahotsavena|| 24||
uktaṁ ca
udyamaḥ sāhasaṁ dhairyaṁ balaṁ buddhiḥ parākramaḥ|
ṣaḍete yasya tiṣṭhanti tasya devo'pi śaṅkate||25||
(13)
āyodhanāgrasaravīrasurapratāpa-
sāhasya caikanayanaṁ sahasā babādhe|
jālmena kenacidiva kṣitijākucāgra-
syābādhakasya raghujena sakṛtprajasya||26||
jyeṣṭhaśukladaśamyāṁ śrīpṛthvīnārāyaṇa..... yaḥ|
senānīḥ kīrtipurajaiḥ kālopāḍeḥ nipātitaḥ||27||
tatsāhasena nṛpapṛthvinarāyaṇosā-
vāpañcamābdikanaraṁ sahasā vabādhe|
viśvāsa ghātakamiveti ca nāsikābhi-
śchinnābhirāluṭhitavittadhanena sākam||28||
(14)
saṁser-rāṇākālurāṇādalamardansahāyakaiḥ|
dalajitsāhatulārāmathāpāpārtha bhaṁḍāribhi||29||
śrīviśvanātho miśreśo raṇayajñamapūpujat|
saptāhabhāgavatavaddattasarvasvadakṣiṇam||30||
(15)
sa viśvajitamārebhe yajñaṁ sarvasvadakṣiṇam|
ādānaṁ hi visargāya satāṁ vārimucāmiva||31||
sarvasvadakṣiṇavareṇa makhena tuṣṭo
vyāghreśvaro nṛpatipṛthvinarāyaṇānām|
svedāmbunāṅgalitena kṛtābhiṣeka-
sāmrājyasiddhimadiśat paśupāśamoktrīm||32||
svapnalabdhaprasādena pṛthvīnārāyaṇena ha|
vipināni prakāśāni kriyante raghuṇā yathā||33||
lubdhenopaśayasthena dakṣiṇārurmṛgo yathā|
nirudhyate hi sahasā nepālabhuvanatrayam||34||
(16)
kabandha udajāgarīttadadhunāpi kīrtipurād
gaṇeśamupadhāvati pratibhaṭeṣu garjanniva|
gṛhītakaravālako niśi niśātahikkāravaiḥ
parasparaparāahataṁ pratininādamujjhanniva||35||
lokeśvaraṁ hayagrīvaṁ bhairavaṁ pīṭhayoginīḥ|
ānandādiṁ lokanāthaṁ karkoṭamuragādhipam||36||
yathāvidhi pūjayitvā gaṇeśānamapūpujat|
pṛthvīnārāyaṇanṛpaḥ sasnau prabhāvatījale||37||
(17)
bhuvanatritayākrāntaprakāśīkṛtavikramaḥ|
pṛthvīnārāyaṇanṛpo dhiraje vāmano yathā||38||
bhūrbhuvaḥsvarmahīpālo mallo balirivābhavat|
pādākrāntyānataśirāḥ ṣaṭpradhānaprapañcitaḥ||39||
uktaṁ ca
rāmaḥ somaṁ papiryajñe dadirgāścakriradbhutam|
yājakān vavrirājahriḥ puṇḍarīke mahādvijān||40||
kālidāsapradhāno'tha śukrācāryavadunmanāḥ|
ka...japaḥ sūcakastu piśuno durjano'bhavat||41||
(18)
brahmaviṣṇuśivaprāyān sāktvikāṁstrīn mahīkṣitaḥ|
mallāṁstamomayān kṛtvā rajasā rañjayan prajāḥ||42||
prāsādaśikharasthānāni cūḍāratnānyapāharat|
sauvarṇāni vicitrāṇi gorṣābhūpayuyutsayā||43||
ṭaudhīdhanaprabhṛtayo bhoṭyācaurānayūyujan|
ṣaṭpradhānānumatyā hi deśopadravakārakān||44||
uktaṁ ca
yatra rājā svayaṁ cauraḥ sasainyaparivārakaḥ|
tatrāhaṁ kiṁ kariṣyāmi yatorakṣā tato bhayam||45||
pauropi cāśapattasya tvamasmān bādhase vṛthā|
pipīlikaudhavat kṣudrāṁstvamasya phalamāpnuyāḥ||46||
(19)
svadeśapathamullaṅghya yo'nyadeśamupākramet|
sa eva daṇḍanīyaḥ syāditi ghoṣamakārayat||47||
tadā rallo'bhavanmallaḥ parasparavirodhanāt|
agnido garadaścaiva śastrapāṇirdhanāpahaḥ||
kṣetradārāpahārī cātatāyī cābhavatsvayam||48||
(20)
kustrī hanti kuṭumbāni kuputreṇa hataṁ kulam|
kumantrī hanti rājānaṁ rāṣṭraṁ caureṇa hanyate||49||
(21)
mallaṁ viśvajitaṁ pramāthya nibhṛtaṁ ṣaṭkānumatyaikalo
dārānānayati svakīyabhavanaṁ nāsākṣatiṁ nākarot|
ityevaṁ jagatītalaṁ ṣaḍadhīnaṁ tatsṛṣṭisaṁhārasaṁ-
sthityā śrīdalamarddanaṁ bubudhire dvairūpyasaṁśāntaye||50||
(22)
dalamarddananāmānaṁ narabhūpālasāhajam|
chadmanā rājyadānena lalitādhipatiṁ vyadhuḥ||51||
sa hyekaikaṁ nijagrāha praṇidhyarthaṁ sutaṁ nṛpaḥ|
mā gorṣādhipabhūpālapratyavāyodayo bhavet||52||
dalamardanasāt kṣitirbhavitrī-
tyanumatyā nṛpatirjayaprakāśaḥ|
nijabhṛtyamavāsayatsvarāṣṭrā-
ccharaṇārthī sa ca kālidāsamāgāt|| 53||
caukoṭvātāyanastho vilasati dalamarddannṛpo lokadṛṣṭa-
statkāle kālidāsaṁ parivṛtamanugai rājamārgeṣvapaśyat|
herambaṁ dakṣahaste paraśumitarake modakaṁ svāṁ ca śuṇḍāṁ
bibhrāṇaṁ taṁ nimeṣāvadhi tadanu ca sadanābhyantare soyameva||54||
(23)
sevitvā katiciddināni nijabhṛtyaḥ pādasaṁvāhakaḥ
saṁsuptaṁ nibhṛtaṁ vitarkya sahasā taṁ kālidāsaṁ kudhīḥ
tīkṣṇenāsya paraśvadhena śira āsphoṭ yāśu rājājñaye-
tyuktvā kāntipurīmagācca nṛpatistuṣṭo dadāvīpsitam||55||
(24)
śrīrājānamabhidravanti militāste ṣaṭpradhānāstvarā
kiṁ tvaṁ rajasi pratyavāyajanakaḥ kārpāsadurbhikṣakṛt|
evaṁ cedavatārayāma bhaktāmaiśvaryametat kṣama-
svotkairvāśvabhiṣecire narapatiṁ śrītejamallābhidham||56||
(25)
tatsāhasaṁ likhati pṛthvinarāyaṇeṣu
saukaryarājyakaraṇaṁ dalamardanaḥ sma|
buddhyā tadāśu praṇidhāya hṛdā suraudhān
nepālajān svaviṣayānnṛpatiḥ pratasthe|| 57||
(26)
mallo'bhūd vyājahālāhala avanipatiryo jayādiprakāśaḥ
prāstīryāśeṣaprāsādataladigutale vairidāhauṣadhāni|
gorṣābhūpālasenāparivṛḍhagaṇanākātaraḥ kāṁdiśīkaḥ
saṁbhūyāmātyavṛndairadhirajani vililye drutaṁ bhaktapuryām||58||
(27)
prāsāde tulajālaye digutale rājādhirājeśvarīṁ
draṣṭuṁ yāvadupāruhaṁśca muditāḥ pāṁḍetulārāmakāḥ|
dagdhāṅgāḥ sahasā tadauṣadhibaladvaiśvānarajvālayā
śūrāste yayuravyayaṁ vata sakhe daivī vicitrā gatiḥ||59||
kumārīpūjāvidhirmahākālasaṁhitāyām-
bhūṣaṇāni dukūlāni sindūrālaktakānapi|
kardalādarśavikhyātā tālavṛntāni potikā||
pasi(?)karmādhāracolamaṁcikā pīṭhadolikāḥ|
pañcālikā ca sacchaṅkhā pāduke kulapaṭṭike||
caṇḍātakaṁ ca saṁvyānaṁ tathodvartanabhājanam|
śayyopadhānaparyaṅkasamudgāśca prasādhanī||
pratigrāhiśvahigvelā tathā sīmantacartikā|
gorocanāmṛgamadau kapūrrakuṅkumaṁ tathā||
evamādini cānyāni yāvacchaktāni sundari|
pradātavyāni vastūni kumārī tuṣyate yathā||
yāmale'pi-
yaḥ kumārīṁ yajenmantrī sarvaparvasu sarvadā|
tenārcitā mahādevī satyaṁ satyaṁ na saṁśayaḥ||
(28)
śrīkaumārīyayātrādivasa atimahotsāhadhūpopavāsaiḥ
svasti śrīpṛthvinārāyaṇa atulalasatkīrtipuṇyoditaśrīḥ||60||
āryaiḥ prājñairdhanāḍhyairbalibhiratha mahāyantramantrauṣadhīnāṁ
paryāyajñaiśca ṣaḍbhiḥ parivṛtamaniśaṁ kālidāsapradhānaiḥ|
tejomallaṁ hi cāṇūramasuramiva saṁmardayitvā kṣaṇena
sākṣānnārāyaṇaśrīrmadhuvipinamiva praviśunmaṇ.....ram||61||
(29)
bhaktagrāmaṁ jighṛkṣustata avanipatistrīṁstrilokaikanāthān
kṛtvā kārodarīyāṁstadanu raṇajitaṁ kāśigaṁ kārayitvā|
āryātīrthākṛtāsuṁ nṛpamaparamatho tejamallaṁ vipannaṁ
kṣveḍagrastaṁ nirasyan sma jayati nṛpatiḥ pṛthvinārāyaṇākhyaḥ||62||
(30)
pṛthvīnārāyaṇārke samudayati haṭhātpaścimāśācalendrā-
daṣṭāṣṭāṣṭābhirabde gatavati vilayaṁ yānti pūrvācalendrāt|
mallakṣoṇīpakhadyotarucaya avanī sā ca nepālasaṁjñā
susthā cāste prajānāṁ manasi kutukatālhādatā mallapātāt||63||
(31)
anāḍhake'ṣṭāḍhakamannamāsīdadohane droṇaduthāvirāsīt|
śubhāmbarāṇyāśuranambare'sminnepāladeśe sati goraṣeśe||64||
śrīmacchākyamunīṁstrilokavijayānmaitreyanāthānatho
caityānstūpaviśeṣakānapi vihārasthān hanumanmukhān|
hārītīratha śītalāmatha mahākālaṁ gaṇeśaṁ kramā-
cchrīkṛṣṇaṁ harabhīmasenapramukhān bhūpo mudāpūpujat||65||
itthaṁ śrīpṛthvinārāyaṇa avanitalam ātmasātkṛtya diṣṭyā
copurgrāmasya pāṇicchidimanukurute smāparādhānurūpām|
jitvaivānāhavena kṣitimamumupayāsyannuvākoṭayātrāṁ
kaṁsaṁ jitvā ca nārāyaṇa iva mathurāṁ dṛṣṭanepālacaryaḥ||66||
(32)
anidamidamasāmprataṁ babhāṣe
nahi sitapakṣanabhomaho mahīpaḥ|
lalitapurabhavaṁ hi caityasevo-
paratajanaṁ varameva manyate sma||67||
vasantapuranāmakāvasathamājñapad bhūpatiḥ
svayaṁ sthapatināyako vividhacitraśilpodyamī|
(33)
na tastadṛgabhūddharātala aśeṣaśilpādivid
dvijaṁ sa harivaṁśakaṁ vimalaśilpabuddhyanvitam||68||
śilpaṁ śikṣayati sma śilpavidasau nepālajān puṁgavān
pāṣāṇasphaṭikāsthidantiradanāyaskāntamṛtsnādikam|
vāstūkṛtya bhuvastalaṁ śubhadine śrīpṛthvinārāyaṇo
devīghāṭamupākramatpramuditaḥ śrībhairavītuṣṭaye||69||
(34)
ramye nepāladeśe vijitasuranare pañcapīyūṣamādye
yoginyo vajrapūrvā iva varuṇasutā mādakā durvinītāḥ|
śrīguhyeśīprabhāvāadaviditavidhavā pūrvanepālapālai-
rdattāpātityadīkṣāḥ pumadhikasubalāścābalāḥ saṁramante||70||
ramye nepāladeśe nijanijabhavanadvāradeśe niṣaṇṇā
jūṭīṁ badhvā kacānāṁ sulalitavadanā bhālasindūraramyāḥ|
sīmantinyo navīnāḥ parivṛtakusumāḥ kuñcitāpāṅgabhāg..
bhāṣante baddhahastā sulalitavacasā bhāy masīyā masīyā||71||
(35)
taddeśe harasiddhinṛtyanirate nepālapīṭhottame
nānādaivatamandirotsavatare tīrthopatīrthāvṛte|
matsyendrābhidhamīnanātharathayātrā'raktalokotsave
dhanyeyaṁ lalitāpurītyakathayacchrīpṛthvinārāyaṇaḥ||72||
yaṁ viṣṇuṁ pravadanti vaiṣṇavajanāḥ śaivāḥ śivaṁ śāktikāḥ
śaktiṁ, bhāskaravandakā dinakaraṁ brahmasvarūpaṁ dvijāḥ|
matsyendraṁ munayo vadanti satataṁ lokeśvaraṁ bodhikā
anye taṁ karuṇāmayaṁ pratidinaṁ taṁ naumi lokeśvaram||73||
(36)
ṣaḍarṇairjaptaṁ yaḥ pibiti manujo dīpiniyutaṁ
subījaṁ pālāśaṁ bhavati viralaṁ tasya yaralam|
aho dhanyaṁ yāmyarkṣa śikhitithiyātrādidi....
sa lokeśo devaḥ pratidinamapāyād... naḥ||74||
śīghraṁ cākarṣateti prativadati bhṛśaṁ sārathau tadvidhijñe
haihaihaihāhahāhādhvanibhiratha diśaḥ pūritā yatprayāṇe|
rajvākarṣodyatānāṁ vadanasamuditairmeghaghoṣairivoccaiḥ
so'yaṁ śrilokanātho diśatu suraśiromaṇḍanaṁ maṁgalaṁ vaḥ||75||
(37)
bhagne yugye'pi nīcaiḥ pratisarati rathāṅge rathe vaktrite vā
susthībhūte vimānasthitapuruṣavare sārathau lagnayaṣṭau|
gajajjīmūtaghoṣadhvanibhiratha mahāḍiṁḍimairvādyamānaḥ
soyaṁ matsyendranātho diśatu suraśiromaṇḍanaṁ maṅgalaṁ vaḥ||76||
ityevaṁ lalitodbhavaṁ sukhakaraṁ yatrotsavaṁ saṁsmara-
nnakṣāṁkāṣṭaśaronmite makarasaṁkrāntau ca pauṣe kuje|
gaṅgālābhamacīkarannṛpavaraḥ śrīpṛthvinārāyaṇo
devīghāṭamahāsthale śucitale śrībhairavīpālite||77||
(38)
ityaṁ śrīpṛthvinārāyaṇanṛpacaritaṁ yaḥ śṛṇotīha bhaktyā
dāridryaṁ tasya dūraṁ nivasati duritaṁ pūrvajaṁ vai kṣiṇoti|
(39)
sa syādratnatrayāṇāmapi paramasakhaḥ kṣudrarogairvimukto
dīrghāyurbhāgyayukto nijakulasukhadaḥ sarvavargairupetaḥ||78||
||iti śrīpṛthvīnārāyaṇacaritraṁ samāptam||
tajjaḥ śrīmānmahīpaḥ kṣitipatitilakaḥ siṁhapūrvapratāpaḥ
pitrājñāpālako yo'khiladharaṇitalaṁ dyotayāmāsa nītyā|
maryādāṁ sthāpayitvā karajitavasudho rañjakaḥ paurarītyā
reje keherasiṁhābhidhahitasacivo vṛddhapaurānumantā||79||
(40)
kedārāṇāṁ turīyāṁśakamanujagṛhe śasyarājeḥ prajābhya-
statpaścāddosicā auliti caturabhidhāṁ lekhayāmāsa potām|
śrīmān siṁhapratāpaḥ sma jayati nṛpatiryadyaśo'dyāpi mūrtaṁ
varvatyevaṁ jagatsu triṣu duritaharaṁ svānnapākānudāyi||80||
(41)
kāmbojaiḥ sonumatyā nṛpatiratha mahotsāhapūrvaṁ prakṛtyā
saumyo lālāgurūṇāmanugatacarito raupyamudrānupātāt
śrīmān siṁhapratāpaḥ saha bahubhiralaṁ mallarājānuvṛttaṁ
mudrāṇāṁ raupyajānāmanucaraṇavidhiṁ kārayāmāsa dhanyaḥ||81||
tajjaḥ samrāṭ paśūnāṁ patiriva vijayī śītalāpūtanānāṁ
sārddhaikābdāya gīrvāṇayudhanṛpataye sūnave rājyabhāram|
datvā svāmītyabhikhyāṁ nṛpatiraṇabahādurasāhaḥ prapede
kṣoṇīpeśo na bhūto na bhavati na bhavettatsadṛgghorarūpaḥ||82||
(42)
bālye bāhādurasyārpitadharaṇībharo nirmamo yo vireje
kaumāre vīrayoddhāraka jitavasudhaḥ sārvabhaumo vireje|
śrīmadgīrvāṇayuddhārpitadharaṇitalo yauvane yobhireme
sārddha putreṇa bhīmārpitadharaṇibharo vārddhake yo vireme||83||
śrīmat-siṁhapratāpātmajaraṇabahādūrasāhājñayā śrī-
pṛthvīnārāyaṇasyātmajavarayuvarājena bāhādureṇa|
mūrttīkṛtyārddhanārīśvaramupari gavākṣe vicitreṣṭikābhiḥ
kāṣṭhaiḥ śrīkhaṇḍajātairgrahagaṇasahitaṁ dairgapīṭhaṁ nyadhāyi||84||
(43)
ghaṇṭāṁ divyadhunītaraṁgadhavalāṁ kailāśakūṭopamāṁ
bhūtapretapiśācaḍākabhayadadhvānaikadivyadhvanim|
sūtādyaṣṭakadhātubhirvighaṭitāmiṣṭeśvarīprītaye
śrīmatsiṁhapratāpajo raṇabahādūro'rpayad bhūpatiḥ||85||
majjāmedovasāntrīsarudhiratarasāhāriṇīnāṁ vimokṣa-
prāptyai yogādhirūḍhaṁ śarabhamukhamahābhairavaṁ nātighoram|
śrīmatsiṁhapratāpātmaja raṇabahādūrasāhakṣitīśaḥ
svārāṭtuṣṭyai sma mīmāṁsati kanakabharaṁ sīdhumāṁsādigṛdhnum||86||
(44)
mālyābājyābhidhānān vṛṣabhaparivṛḍhān pālayan śrīmahīśo
naṁdīsaṁjñān yathaiva pramathaparivṛḍhān śrīmaheśo vireje|
(45)
vaidyaiḥ sāḍhyopanāmairupakalitacikitsāvivekaḥ paśūnāṁ
karpūrailālavaṅgatvagagurusaguḍatryūṣaṇājyānnapiṇḍaiḥ||87||
vyāghrānṛkṣāṁśca kīśān gajaturagamṛgānnyaṅku gokarṇakhaḍgān
sāraṅgāṁścakravākān vakaśikhisaraṭān vartakādīn kapotān|
yatnātsaṁpālakaḥ śrīnṛpatiraṇabahādūrasāho'bhavatsmā'-
hāraistajjātiyogyairvṛkabhaṣakaśaśānākhumārjārababhrūn||88||
(46)
almoḍhāṁ rājadhānīṁ chalabalakalanād bammasāhātsagotrā-
nmaryādīkṛtya kāntīpurata anumitiṁ krośayaṣṭiṁ cakhāna|
so'yaṁ śrīmān śubhaṁyun patiraṇabahādūrasāhaḥ pratāpī
cāturdiśyoktakīrtī raghuriva ca dilīpānvavāyapradīpaḥ||89||
vīrāmarsiṁhathāpādvayahitasacivo dhīradhīro mahātmā
pṛthvīnārāyaṇānāmiva sakalajagadvyāptakīrgyugraśīlaḥ|
yādoratnairivāmbho nidhirabhavadadhṛṣyastathā cādhigamyo-
'tyugraiḥ kāntairdharitrīpatiguṇanikareḥ sevakānāṁ sa rājā||90||
(47)
ardalīkṛtapado haripāḍeḥ kīśavatkharaṇaso vikalāsyaḥ|
svāmimānasavanāntaracārī sāḍhyavaidya iti goṣvadhipo'bhūt||91||
(48)
hayagrīvākāro nṛpagururabhūcchrīraṇabahā-
duro nirvāṇāṁśaḥ kvathitaviṣatailaḥ khalajane|
viśiṣṭānāṁ nṛṇāṁ pratidalitadāridryadurita-
stadanyūnāṁśenā'jani jagati gīrvāṇanṛpatiḥ||92||
yathā dīpāddīpo ghṛtaplutasuvarttīranusaran
didīpe tulyārciḥ kṣapayati tamopyaṁdhatamasam|
mahādīpākārānnṛparaṇabahādūrata atho
mahādīpajvālojjvalitasuyaśāḥ śrīyuvanṛpaḥ ||93||
(49)
sa vātsalyāllebhe gatavati tṛtīyebdanicaye-
'bhiṣiktaḥ sāmrājyaṁ pitṛraṇabahādūrakaragam|
sa yogīndrairlabhyaṁ paramaśivanirvāṇapadayuṅ
mahānandasvāmītyabhidhamabhajada bhūmivalaye||94||
(50)
nuvākoṭe nītvainamapi nṛpamārabdhamṛgayā-
vihāre gīrvāṇāgrimayudhanṛpaṁ kūṭasacivāḥ|
kṛpāgāraṁ nirvāṇasukhanirataṁ svāminamaho
munīṣvaṣṭābje'bde lalitapuravāstavyamadadhuḥ||95||
(51)
vidhātṛkṣmāpālairvilikhitamasatsacca niyataṁ
marau vā merau tatphalati nahi citraṁ svasamaye|
(52)
cikitsāniṣṇātaiścarakamunidhanvantarisamai-
rjagatkhyātairvaidyairna bhavati cikitsyā nṛpaprasūḥ||96||
samāṁsamīnagokulaṁ sahastraśaḥ sadakṣiṇaṁ
sabhūmikaṁ samatyajatsadharmisvīrujāṁ kṣaye|
avāhayacca kuñjarāśanacchadeṣu varṇaśaḥ
sacatvare sapīṭhake nyapāṭhayacca śāṁtikam||97||
(53)
śivālaye śavālaye digūtale talejuke
nadīṣu saṁgameṣvatho praṇālikāsu kūpake|
machindranāthamīnanāthaśākyasiṁhadhāmasu
sabhīmasenake mudā narāyaṇe sakṛṣṇake||98||
gaṇeśabhairaveṣvatho sa gopureṣu varṇaśo
vyacīkaratsvaśākhayā pratikriyāṁ sarudrikām|
sa yogiyoginīgaṇaṁ hyabhojayacca pratyahaṁ
nṛpaprasūrujāṁ kṣaye dharādhipeśayogirāṭ||99||
dākṣāyyāṇāmapurvaṁ samabhavaduditaṁ dardina khecarānāṁ
pāśairyantrālinaddhairbahuvidhibhirupāyairthathā māraṇaṁ syāt|
jīvantaṁ cānayiṣyatyatha mama yadi yastasya dāsye yatheṣṭa-
mityājñā gṛdhrabandhe samajani nṛpatisvāmināmavyalīkā||100||
(54)
gṛdhrān dagdhvābhavadatha sukhī svāmirājo mahātmā
naitādṛggṛdhrayuddhaṁ śrutiviṣayagataṁ naiva dṛṣṭaṁ kadācit|
adyāpyāste jyabhālasthalamiti kathitaṁ sthāpitā tatra vāṇī
bhūtāveśācchiśūnāṁ hitakṛtikuśalai rjñānavṛddhairvayasthaiḥ||101||
bhairaveśavadatho naravāho devarāja iva divyadṛgāsa|
pañcadhā'yudhatharānatha lokānājñapacca muditaḥ svasamīpam||102||
(55)
yatra yatra gamitā narayānā-
ttatra tatra ha dadhāra sukīrtim|
kṛtrimāṇyupavanāni paśūnā-
mīśvarāya mudito'rpayati sma||103||
gocarāṇyapi gavāmupacāra utsasarja raṇabāhadureśaḥ|
yojanāvadhi rujāmapanutyai śrotriyebhya adadācca dharitrīm||104||
karṇavīrapitṛkānanamārāttakṣati sma raṇabāhadureśaḥ|
tatra ye'pakṛtino'pasarantvityādiśad rugupavarddhitamanyuḥ||105||
(56)
svāmimanyuviniveditukāmā trīkṣaṇasya sadasīva jagāma|
martyalokamapahāya samanyuṁ svāminī kanakavatyabhidhā sā||106||
vaidyadehasadanāni didhakṣurniḥkṛpo dava ivāsa mahīpaḥ|
aupacārikavidherapacāraṁ vyādiśacchugupavarddhitamanyuḥ||107||
atyaghoravapuṣe bahu matvā kumbhasaṁjñakaśivāya nareśaḥ|
dhūpanārthakamaskarajātaṁ vyādiśacchugupavarddhitamanyuḥ||108||
paṭīranaladolvaṇairagurunābhisammiśritai-
rvicitrajalaśītalairvyajanacāmarotthānilaiḥ|
sasabhyabudhabāndhavaprakṛtisāntvasallāpanai-
rnyavāri na ca bhūpate raṇabahādurasyoṣṇatā||109||
(57)
priyāvirahajendhanā kṣitipatīndragīrvāṇyu-
ddhavikramavacomṛtairahaha siñcitasyāpi hi|
kalaṅkamiva śītagoḥ priyanicolamudbibhrataḥ
śaśāma na garīyasī raṇabahādurasyoṣṇatā||110||
kimaṅga mayi bandukaprahananāni no dīyase
sphuṭatyahaha bandukaḥ śuganalaprataptībhavan|
kimarthamidamardalīharipate viḍambena ho
priyā mama gatā kutastadanu tatra māṁ prāpaya||111||
(58)
itītthamanuśocayannahaha jātasacciccirā-
nnicolamudapāsya nirmamatayā bṛhadbhānava|
yathāgatamajāgarīdaja ivendumatyāḥ kṣaṇā-
ttadūrdhvagatimātanoduditadhīracetā vibhuḥ||112||
pratyahaṁ raṇabahādurasāhaḥ pūlacokamadhigacchati vatsāḥ|
marttyayānamadhiruhaya ca tattat kiṁ vadantyanuvicāraṇadakṣaḥ||113||
ekadā śucidine sa samutthaḥ prātareva śakunāni viditvā|
ḍhuṇḍirājanagarīmupagantuṁ dakṣiṇāṁ diśamagādupagūḍhaḥ||114||
(59)
kalau lokā duṣṭāḥ prakṛtipratikūlāḥ prakṛtayo
hyataḥ śrīviśveśaṁ śaraṇamupayāsye sukṛtaye|
purā pṛthvīnārāyaṇa iti pitustātacaraṇaḥ
sa gaṅgāmbhaḥsnāyī vidhivadatha viśveśamabhajat||115||
(60)
sa naipālīṁ bhūmiṁ yadanukṛpayā drāgadhikayā
vijityāsmatpitraṁghribhiruditametanmama matam|
iti smāran smāran nṛparaṇabahādūra agama-
nnṛpāgamyāṁ kāśīṁ kanakavatidevīvyuparamāt||116||
gate dūraṁ svāminyanu raṇabahādūranṛpatā-
vamarsiṁhāmātyātmajamaṇirasau sānujagaṇaḥ|
sa bhīmādyaḥ seno daśarathasutaṁ rāmamiva yaḥ
samudvignaḥ saumitrirabhavadatha bharttuḥ sahagatiḥ||117||
tato'neke lokāḥ samasukharatāstatparivṛḍhā-
stadāsaktā bhaktāḥ parijanaviraktā anuyayuḥ|
(61)
nuvākoṭādapyāgamayati nṛpaṁ kāntinagarīṁ
mahotsāhāraktaḥ sapadi militaḥ kūṭasacivaḥ||118||
śrīmadgīrvāṇayuddhaḥ kṣitipatitilakaḥ svāmirāje svatāte
kāśīsthe'pyaṁgavarye mahasi viruruce svāmivadrāṣṭradhūrdhṛk|
samrāṭ sāmrājyalakṣmyā ghṛtapitṛcaraṇajñopi saddharmiṇībhi-
rdevībhiḥ pālyamāno daśaśatabhujavān kārtavīryārjunarddhiḥ||119||
bālo'bālaparākramo haririva kṣoṇībhṛduddhārako
nyāyenā'hitacetasāṁ śamanavadgīrvāṇayuddhādhipaḥ|
yaḥ ṣāṇmāturavacca śaktidhṛgatho yaḥ sarvavargādhipo
yo dvaimāturavacchatakratuvadāsāhasradṛggocaraḥ||120||
(62)
ajayrekhāmātūbhramarakalikākhyātha turakī-
mukhāśceṭyo ḍākinya iva madirāmodamukharāḥ|
mahārājñīṁ kṛtvā kaṭaharavanāt kāṁtipuragāṁ
yathecchaṁ tā dauvārikavidhimakurvannṛpagṛhe||121||
(63)
śrīrājñyā rājalakṣmyā kaṭaharavipinātprākkramitvāpi yatnād
vātsalyātpālyamāno dhavaladalaśaśīvātireje vapuṣmān|
śrīmatsvāmikṣitīśābhyupagamanasamutkaṇṭhitasvāntavṛttiḥ
śrīmān gīrvāṇayuddhakṣitipatitilakaścetasā nānvamodat||122||
svasti śrītātapādāmbujasamadhigame śrīmahārājagīrvā-
ṇeśaḥ kṣetrāṇyameyānyadadatha dharādaivatebhyo'tha vidbhyaḥ|
ceṭīprāyaṁ ca rāṣṭraṁ janakaraṇabahādūrasāhaṁ vineti
smāranasmāran sma vismāpayatica sabalaṁ rājabhāraṁ babhāra||123||
(64)
uktaṁ ca bhāṣayā-
bhārādārle ta bhardā sahi pharadamahā dūniyā sab bhayāmā
paścāttāple sabaile aghi garanu pachī eka gol bol bhayāmā|
kāśīvāsī ta svāmī phiraṅisaṁga milī kyāpa garchan ghaḍarmā
bhārāle dāra rāṣī yaka mata nabhayā kyā gatī holi deś-mā||124||
khelchan rāt dīna jūvā kati kati vijayā phuktachan kohi runchan
niḥśaṁkai bāta hākchan kati ati khuśi chan kohi rāt din dhvariṁchan|
kāmkā parphāka parchana di-i pani namilī kohi sandūka bharchan
ek-le ekai thiyā sab yakabinu duniyā ḍher-prakārakā rahechan||125||
estai sūrtā lidāmā nṛpati raṇabahādūra sāheba kāśī
bastā gīrvāṇa rājā pratidivasa baṭoldā bhayā vijña josi|
(65)
logobhāgo aphāldai bahuvidha upacārle garip dūradeśī
brāhmaṇa-lo māna gardai bahuta viṣusa bhai rāja garchan ta kausī||126||
snātvā gāṅgembhasi raṇabahādūrasāho nvahaṁyuḥ
svarṇāmbhodaḥ pratidinamabhūddinakalpadrurevam|
śrīviśveśaṁ prati bahutithaṁ manyamānaḥ svadiṣṭyā
śrīmadrājarddhyu pakaraṇado'pūrvanamro nanāma||127||
gaṁgāputrairatha ca vibuddhaiḥ stūyamānaḥ samakṣaṁ
śrīviśveśo'para iva hayagrīvalabdhāvatāraḥ|
śrīmān svāmī prakṛtisubhago duṇḍirājaṁ ca lolā-
rkaṁ saṁprakramya japati muhurviśvanāthaṁ śaraṇyam||128||
(66)
kāśīsthaiścāpi phairaṅgibhirapi ca tadā svāmirājaṁ svapālyaṁ
matvā dāsāyamānairbahubhirupapadaiḥ sāntvayadbhiḥ samantāt|
naipālīyopasarpadvividharasasudhāsvādavismāpanārthaṁ
cakre sāmrājyaśobhādhikatarasubhagaṁ svāmisanmānakṛtyam||129||
vīro'marsihathāpākulamaṇirakhilaṁ taddhi tarkaṇa buddhvā
channaprāyaṁ kuśāgrāyitaśubhadhiṣaṇo bhīmasenaḥ kṣaṇena|
śrīviśveśaṁ kṣamāpyāsakṛdatikaruṇaṁ yatprasādāgrajāgrat-
pratyūhadhvastimārgo nagaramupanināya sma ha svāmirājam||130||
sāmadānavidhibhedavidhānairbhīmasena abhitaḥ spaśaśālī
kāśikāta abhiniṣkramaṇārthaṁ yogamārgamabhitaḥ sa viveda||131||
sarpharājipadavīkṛtanāmā harṣarājiviṣayīkṛtavarmā|
rakṣitākhilapariṣkṛtavartmā yogamārgamabhitaḥ sma viveda||132||
(67)
ambhodhiṁ sthalayan dharaṁ tvadharayan gartaṁ samakṣetrayan
kṣudraṁ kaṇṭakitaṁ sthalaṁ kusumayan vegaṁ śarakṣepayan|
voḍhaṁ ścāpi vivasvadaśvayadasau śrībhīmasenastvarā
ṣaḍ ghastrairvasumuṅa nināya lumaḍīdevīmupa svāminam||133||
śrīsvāmī candraṣaṣṭhāṣṭaśaśini niragātkāśikāyāḥ purīṁ svāṁ
hṛṣṭo viśveśatuṣṭyā prakṛtibhayavapuḥ kāśijān vādirājān|
jitvā haiyaṁgavīnaṁ madhuripuriva taddeśatejaśca hṛtvā
gopībhīteriva smāpasarati lumaḍīṁ bhīmasenānumantā||134||
(68)
sārddhaṁ śrīvajranāthapaṇḍitasutaiḥ śrīraṅganāthābhidhai-
rbāhādūra-yuvarājasāhanikṛtaiḥ kāśīpraviṣṭaiściram|
śrīḍillīśvavāgvilāsarasikairdāmodarai rjyotiṣai
rāśīrbhiḥ sa purodhasāṁ raṇabahādūro'viśatsvāṁ purīm||135||
(69)
svasti śrībhadrakālī lumaḍibhagavatī svāmirājaṁ svapālyaṁ
matvaivaṁ svāgatābhyudgamanasurasikevotthitā tūrṇamāsīt|
prāṁśūdañcadvicitradhvajavasanakṛtollocamullocayantī
saddhvānaiḥ kīcakānāṁ mukharitavadanā kṣemakautūhalena||136||
kādambaiḥ patrapuṣpairvikirati pavanoddhūtaśākhāvimuktai-
rlajjāpīṭhe kadambadru masurabhivane vajratuṇḍīyakṣetre|
diṣṭyā bhadraṁ mameti drumagatavayasāṁ rāvatūryapraṇādai-
rdevī śrībhadrakālī lumaḍibhagavatī vajratuṇḍīsametā||137||
(70)
capprāsīsainyamadhye vilasati nibhṛtaṁ bhīmasenānuyāyī
vīraśrīḥ svāmirājo bhujayugaladhṛtoccaṇḍaratnatsarūṇām|
niṣkośānāmasīnāṁ rucibhirupaniṣadrūṣitānekarūpāṁ
mūrti bibhratpradadhyāvajananikṛtapūrvāṁ natiṁ bhadrakālyāḥ||138||
ekāgrīkṛtya cittaṁ jalaśayanagataṁ viṣṇumudbodhya vedhā
astāvīd yoganidrāṁ madhumukhamasuraṁ caṇḍamuṇdau ca hantum|
hantuṁ pratyagramanyuṁ mahiṣamatha sasainyaṁ yatha manyuveśā-
cchrīsvāmī yogirājo lumuḍibhagavatīstotrakṛt stauti hā smā||139||
(71)
śrīgaṇeśāya namaḥ| śrīmadaṣṭamātṛbhyo namaḥ|
svastiśrībhadrakālī lumuḍibhagavatī vajratuṇḍī viśālā
brāhmyādyā mātaroṣṭau bhavaduritaharā āstha yūyaṁ kṛtajñāḥ|
nepāle puṇyabhūmau nivasatha bhagavatparṣadāṁ sevakohaṁ
maryādīkṛtya tanme prakṛtibhavabhayaṁ mocayantu prasannāḥ||140||
saṅkaṣṭotpātahantrī bhagavati bhavatī tāriṇī saṅkaṭākhyā
āmnāyeṣvapyagamyā prakṛtiṣu vidhurā nāmabhedaikagamyā|
padmasthā padmahastā'ntakaturagakaśā durgahā'riṣṭahantrī
nepāleśī pumān strī tvamasi kṛtakalidvāparatretayā yuk||141||
tvaṁ devī vajratuṇḍī tvadadhikṛtiriyaṁ bhūmiretarhi tuṇḍī-
kṣetraṁ lajjopapīṭhaṁ janayati viduṣāṁ dhīṣu lajjāṁ kukṛtye|
(72)
siddhairānītakūṭaṁ himaśikharibhavaṁ tvatkṛte hyoṣadhīnāṁ
tasmāttvāṁ vaidyarājñīṁ prakṛtibhavarujāṁ naumi mūrdhnā natena||142||
śrītuṇḍībhairavastvaṁ karakalitakapālaḥ kirīṭī ca daṇḍī
tvatpādābjaprasādādatisukhamanubhūtaṁ purā rallamallaiḥ|
adyāpi tvaṁ mahākāla saphalayati nididhyāsanāṁ putrarājye
yasmādakṣobhyamūrtiḥ kṣapayatu duritaṁ tvaṁ gatistvaṁ matirme||143||
brahmāṇīṁ kanakāvadātavadanāṁ cakrāṅgapṛṣṭhasthitāṁ
seve pustakamakṣasūtrakarakā'bhītīrdadhānāṁ karaiḥ|
cañcatkuṇḍalamaṇḍitāṁ pravilasatsarvāṅgabhūṣojjvalāṁ
brahmajñānasamādhigamyaviṣayāṁ brahmāṇi no rakṣatu||144||
(73)
māheśīṁ himakundaśaṅkhadhavalāmudyacchaśāṅkacchaviṁ
bheje gopativāhanāṁ trinayanāṁ traiguṇyasantānikām|
sṛṣṭyantasthitihetubhūtaniśitaṁ dhatte triśūlaṁ karai-
strailokyotkaṭanādanādiḍamaruṁ parśu tathā pāśakam||145||
śrīkaumāri japāprasūnarudhirābhāse paritrāhi māṁ
bhūyobhirviṣayograpannagaviṣairāghūrṇitaṁ durbhagam|
yā reje śṛṇipāśamaṇḍitakarā śaktidhvajau bibhratī
vairivrātavidāraṇaikakuśalā māyūrayānasthitā||146||
śrīviṣṇormahilāṁ dadhāmi manasā tārkṣyaṅgamāṁ trīkṣaṇāṁ
yā dhatte'rigade ca śaṅkhacaṣakau dūrvādalaśyāmalā|
bhaktyudrekajanānuvatsala asanmārgapratidhvaṁsike
bhaktānandakari bhavāni taralaṁ saṁsārapāraṁ naya||147||
(74)
śrīndrāṇī kuliśadhvajāṅkitakarā stamberamādhyāsinī
dhatte yā'tapava raṇaṁ śṛṇivaraṁ kausumbharāgacchaviḥ|
seyaṁ puṣkalabhaktimuktiphaladā śambho bhavatvambikā
kṣantavyo'sakṛdeva manturapi me dehi tvadaṅghyrālayam||148||
vārāhīṁ ghanaghorakālavadanāṁ daṁṣṭroddhṛtakṣmātallā
seve sairibhavāhanāṁ paṭuravāṁ khaḍgāṅkuśau bibhratīm|
dhatte yogramulūkhalaṁ ca muśalaṁ dorbhiścaturbhiryutā
pāyānmāṁ vikasāruṇā śikhiśikhāpiṅgorddhvakeśāmbikā||149||
śrīkālī kālarātrī kavalitacaṣakā kālavṛndābhakāyā
kaṁkālī kālakarṇī sthapuṭagataśirā muṇḍamālākulāṅgī|
yā dhatte'siṁ triśūlaṁ kuṇapahṛdi gatā pretabhūmau raṭantī
pāyātkālaughakālī phalakayutakarā kāṁdiśīkaṁ śaraṇyam||150||
(75)
siṁjannupurapādapadmayugalā karṇojjvalatkuṇḍalā
ratnālaṅkṛtibhūṣaṇā'tisubhagā trailokyasaṁrakṣiṇī|
khaḍgāmbhoruhacarmakharparadharā pañcānanādhyāsinī
dāridryānalatāpamutkṣipa jaganmātarmahālakṣmi he||151||
pīyūṣottarapātranirgatasudhādhārābhiṣekocchala-
jīvaddantyajinokṣabṛṁhitaparābhūtatrikolīravam|
vetālorasi saṁraṭantamasicarmāṅka sudhāṁśucchaṭā-
cūḍaṁ trīkṣaṇamūrddhvabarbarakacaṁ seve mahābhairavam||152|
tuṣṭāsvaṣṭasu mātṛkāsu bhavatīṣvaṣṭau mahāsiddhayo
ruṣṭāsvaṣṭasu mātṛkābhagavatīṣvaṣṭau mahābhītayaḥ|
ye śṛṇvanti paṭhanti caivamurarīkurvanti gṛhṇanti vā
teṣāṁ gītamidaṁ bhaveccirataraṁ śrīsiddhibuddhipradam||153||
(76)
ityaṣṭau mātṛkāḥ śrīlumuḍi bhagavati śrīmahākālavīra
devi śrīvajratuṇḍi prakṛtibhayahare saṁkaṭe kaṣṭahantri|
devi pratyaṅgire he bhagavati parakṛtyāvināśaikadakṣe
mā me vijñaptimetarhi kuruta ghuṇavarṇaikalakṣāṁ namo vaḥ||154||
sasacivabalavarge svasti gīrvāṇayuddhe
diśata sakalasiddhiṁ śrīmahārājarāje|
manasi ca parituṣṭe ko'rthavān ko daridra
iti bhagavati mātaḥ prārthaye bhaktimekām||155||
jaya viśvaikavandyeśa jaya nāgendrabhūṣaṇa|
jaya gaurīpate śambho jaya candrārddhaśekhara||156||
jaya koṭyarkasaṁkāśa jayānantaguṇāśraya|
jaya rudra virūpākṣa jaya nityanirañjana||157||
(77)
jaya nātha kṛpāsindho jaya bhaktārtibhañjana|
jaya dustarasaṁsārasāgarottāraṇa prabho||158||
prasīda me mahākāla saṁsārātparikheditam|
sarvapāpakṣayaṁ kṛtvā rakṣa māṁ parameśvara||159||
tuṣṭā śrībhadrakālī lumuḍibhagavatī vajratuṇḍī viśālā
śāntā pratyaṅgirā'kṣobhyamunikṛtaśirasko mahākālavīraḥ|
hāhāhuhuninādairviyati ghanaghaṭāgarjitairdurdinotthaiḥ
svaṁ svaṁ naisargarūpaṁ danujakulavadhe svāmine yattadā'dāt||160||
dattaṁ saṁbhūya devībhirarikulavadhūbṛndavaidhavyadakṣaṁ
rūpaṁ cāstraṁ ca labdhvā nṛpatiraṇabahādūrasāhaḥ pratāpī|
doṣṇāṁ cākṣṇāṁ sahasraṁ dadhadiva kṛtavīryātmajanmeva śakra-
śchettā bhettā ripūṇāmapi balisadanādhyāśritānāṁ babhūva||161||
saudheṣu pramadāpramodhabhaṇite ṣvārabdhagītotsave-
ṣvāvikṣyan raṇabāhadūranṛpatiryadgopuraṁ prākramat|
(78)
bhūyobhiḥ puravāsinetrajanitaiharṣāśrubhiḥ sākṣatai-
rgandhaiḥ kṣemakutūhalaplutamukhairbhadrāśiṣā saṁgataḥ||162||
saudhaṁ prāpya jitaśramo raṇabahāduropi sāmarṣaṇaḥ
puṁratnānanapaṁkajaṁ sulalitaṁ jighran samāśvāsakaḥ|
devīṁ ca tripureśvarīṁ bhagavatīṁ pādābjasaṁvāhinīṁ
dṛṣṭvā manyumamūmucacca kanakāvatyutkramotthaṁ tvarā||163||
devi priye bhāmini cāruśīle diṣṭyā'bhivarddhasva dharātalesmin|
iti priyālāpanimīlitākṣaḥ premṇānubhūtaṁ nijamājagāda||164||
(79)
kauśalyeva dharāvaterdaśarathasyārundhatīvad vasi-
ṣṭhasyarṣeriva jānakī raghupatermeneva śaileśituḥ|
svāheva jvalanasya śūlina iva śrīviṣṇubhaktiḥ priyā
devī sā tripureśvarī raṇabahādūraṁ vyajijñāpayat||165||
prātīcyatattvamitabhūpagaṇān vijitya
prācyairanirjitabhuvo'pi hi sāhadeva|
kāśyāṁ vihṛtya saphalīkṛtamadya janma
kṣātraṁ namo bhagavate'mitavikramāya||166||
kroḍīkṛtya sutaṁ tato viruruce gīrvāṇayuddhaṁ nṛpaṁ
śrīsvāmī giriśo yathā gaṇapatiṁ pratyarthidāvānalaḥ|
(80)
mūlaṁ nirdahadeva kāṇḍamavitā puṣpaṁ phalaṁ bṛṁhaya-
nnāhosvinnikaṭe phalāyitatarurdūreṇa santāpadaḥ||167||
arjyālnāmakapanthaviṣṭaṣaḍakābasnyātathāpāhvayān
pāṁḍe-ityupanāmakānavitathavyaktārthaṁsaṁbhāṣiṇaḥ|
gorakṣācalanāyakasya nṛpateḥ sannītinirṇāyakān
rāṇākhyānatha boharānapi samānāyyākaronnirṇayam||168||
ye kecid vyabhicāriṇaḥ prakṛtiṣu svāmipravāsaṁ bahū-
kṛtvā mārganirodhinaḥ pratidiśaṁ ye kūṭasaṁcāriṇaḥ|
enobhirbahujanmajaiḥ pariṇatā viṇmūtrapūyākule
te cāsaṁskṛtatantubaddhakaṭayo'majjan durantāgasi||169||
(81)
cakraṁ nirmāya kāṣṭhodbhavamatha balavad yugyayantrālinaddhaṁ
grīvāsajjaṁ babandha prakṛtiṣu vidhurasyātyaho'runtudaṁ yat|
yasyaikasyāpi vāhadviṣata iva śirodhau hi nistriṁśadhārā-
pātaprāyaṁ yathā syādahaha raṇabahādūrasāhapratīpāt||170||
yā kācit pūtanābhā prakṛtiṣu vidhurā pānakaumārikākhyā
kāśīsthaṁ svāmirājaṁ vijanamuparaṭantaṁ bahu manyamānā
sārddhaṁ putreṇa vandīkṛtanijapariṣa dgardabhaṁ vāhayānā
prāleyādreḥ sutevolvaṇatapa acarattadgireḥ prasthadeśe||171||
(82)
yāstāḥ śūrpaṇakhīkṛtā raṇabahādūreṇa dauvārikāḥ
śrīrāmeṇa niśācarīva sahasā cotkṛtta nāsākacāḥ|
mūrdhnā sarjarasapradīpamadaghātsvāgonurūpaṁ tvarā
drohī śaṅkhadharo nayotpathagataśce ṭīprapañcānugaḥ||172||
evaṁ ye ya upadrutā raṇabahādūraṁ prati drohiṇa-
ste sarve'pyabhavan drutaṁ hyatithayo vaivasvatasyālaye|
ityaṁ śrīraṇabāhadūranṛpatiḥ saṁmardayitvā dviṣo
bhīmāyādiśati sma śāśvatapadaṁ prasthāpayan kāśikān||173||
adyārabhya madaṁśamarddhamapi te dattaṁ mayā satpadaṁ
maddharmārddhatanurmadīyacaraṇadhyānaikatāno yataḥ|
śrīgīrvāṇamahīpatermama sutasyākhaṇḍarāṣṭreṣu bho
mantrivyūhaśiromaṇirnṛpahitastvaṁ bhīmasenaḥ kṛtī||174||
(83)
śrīgīrvāṇamahīpatīndratilakāllabdhaprasādādhikaḥ
śrīsvāmī raṇabāhadūra raghupo laṅkāṁ yathā rakṣase|
kampūnāmasainyasaṁhatimatho saṁvyūhayitvā haṭhā-
dakṣauhiṇyupamāṁ samarpayati yattadbhīmasenāya ha|| 175||
mudrāṇāṁ pātanenā'sakṛdasakṛdabhūddhiṁgulānāṁ mahargha-
stattallekhyānukūlākṣaratatilikhane kāgadānāṁ maṣīṇām|
tattatpatreṣu mārphatsamabhidhalikhane khedatā nāsya jātā
jīyānmantrīśathāpākulamaṇiraniśaṁ bhīmaseno yaśasvī||176||
(84)
na śāstradṛṣṭyā viduṣā nṛpeṇa
vollaṅghanīyāḥ kuladeśadharmāḥ|
ityeva vijñāpakabhīmaseno
jīyācciraṁ svāmihito yaśasvī||177||
pūrvaṁ śrīsvāminā ye viluṭhitamahaso lopitārcā maheśā
hārītīśītalādyā digutalitulajābhairavakṣetrapālāḥ|
te sarve bhīmasenasya hi sacivamaṇeryuktinītiprayogāt
svāṁ svāmarcāmavāpurnṛpatiraṇabahādūravākyāhitārcāḥ||178||
(85)
ye bhūpāḥ śakrakalpāḥ pramathitapratipakṣā mahotsāhabhājo
yeṣāṁ jñānottamānāmapi sacivakulaṁ supratispaddhijīvam|
tepyājñālekhyabhūmiṁ druhiṇanarapateḥ śrīhariścandrarājā
yadvatsaṁsaktakarmāvalimiha na jahatyatra no citrametat||179||
(86)
abdhinullaṁdhayanti pratidiśamanuyāntyāruhantyadrikūṭān
kāntārāṇyāviśanti kṣititalamanugacchanti karmāṇi nūnam|
pātālaṁ cāviśantyūrmaya iva payasāṁ prāktanānāṁ ca yeṣāṁ
yāvadbhuktarna lokābhyanugamanavidhau mārgaroddhā na kaścit||180||
sā dīrghā karmavallī satatamabhinavā yā purāṇaiḥ phalaughai-
rvyāptā sāścaryarūpā satatamanugatā dehināṁ niścalā ca|
yā cākṛṣṭopaviṣṭā tadanu vighaṭitotpāṭitā moṭitā vā
naikaiḥ puṇyaiḥ susūkṣmaṁ kaṇaśa api kṛtā naiva yāti kṣayaṁ yā||181||
kānte kāye yadindurvahati ca malinaṁ doṣavimbaṁ garīyaḥ
krurākāro bhujaṅgaḥ kiraṇasujaṭilaṁ yanmaṇiṁ kṛṣṇasarpaḥ|
nānārūpaiśca kirmīracaritamaniśaṁ bhūbhṛtāṁ darśayantī
seyaṁ citrakramālīpariṇatibahulā karmanirmāṇarekhā|| 182||
(87)
citraguptaviṣayīkṛtasāro dharmarāja abhitaḥ smararāja|
bhīmasenaviṣayīkṛtabhāraḥ svāmirāja abhito'pararāja||183||
tribhuvanabhuvanodareṣu bhāvī phalati hi jantuṣu karmaṇāṁ vipākaḥ|
kva ca nṛparaṇabāhadūrasāhaḥ kva ca sahajāhitaserabāhadūraḥ||184||
snāyī gāṅgeṣu vārṣu kṣitiparaṇabahādurasāhaḥ sahāṅgaṁ
śrīmadgīrvāṇayuddhaṁ prakṛtiṣu sarale bhīmasene'rpayitvā|
dvandvatītaṁ prapede padamamalamalaṁ svāśrayasyopariṣṭāt
svāmyājñāṁ pālayitvā jayati nṛpahito bhīmaseno yaśasvī||185||
(88)
rājā pālpīyo vidursāhasera-
bāhādūrsāhopyamātyo nṛsiṁhaḥ|
dāmnaikenānītavanto niṣādai-
rullūnāste karmaṇe vai namo'stu||186||
śrīsvāmidrohiṇo ye dharaṇipaparicaryāpratīpāḥ parokṣā
ullūnāste viluṇṭhadvibhavaparijanāḥ pulkaśānītatīrthāḥ|
āsurdātyūhadākṣāyyavṛkabhaṣakagomāyusaṁvāhitāṅgāḥ
śryabde'gnyaṅgāṣṭarūpe hyahaha sukṛtino ye'vaśiṣṭāḥ kṛtajñāḥ||187||
(89)
rājñī śrīrājyalakṣmīḥ kaṭaharavipinātprākkramitvaiva pūrvaṁ
diṣṭyā lāmāgurūṇāṁ paricaraṇavaśādakṣamālāṁ japantī|
prāleyādreḥ sutevoparigaganatalātprākkramitvā hiraṁbu-
sthānādanvagyayau śrīpaśupa raṇabahādūramāsaptamāhāt||188||
gulmī janmasthalaṁ tatpatirapi janakaḥ kṣātradharmeṣu gaṇyo
yasyā bhartā ca gorṣāpatiṣu parivṛḍho mallajetuśca naptā|
nāmnā śrīrājyalakṣmīḥ kaṭaharavipinaṁ prāpya kāśīmagatvā
anvārohaccitāṁ śrīkṣitiparaṇabahādūramāsaptamāhāt||189||
(90)
itthaṁ śrīraṇabāhadūraciritaṁ saṁkṣipya saṁvarṇitaṁ
ye śṛṇvantyavadhārayanti mahasā gorakṣabhūpādbhutam|
teṣāṁ vigrahapratyavāyajanitaṁ lokeṣu saṁśāmyate|
śrīratnatrayasaṁbhavaṁ sukhakaraṁ jñānaṁ dhanaṁ jāyate||190||
iti prathamaṁ prakṛtiratnam
śrīgaṇeśāya namaḥ||
nūvākoṭavihāriṇātha mṛgayālubdhena tuṣṭena vai
sarvaṁ bhīmamayaṁ jagatkṛtavatā gīrvāṇayuddhena yā|
vīrāṇāmapi bhītidā janaraletyākhyā kṛtvā tasya yā
sa pratyagramajāgarītkṣititale pratyekatajaḥpradā||191||
(91)
śrīpṛthvinārāyaṇasāhadevanaptrātmajo dāśarathiḥ sma yena|
abhūtapūrvo niramāyi seturbhīmānumatyā'rpitasiṁhaketuḥ||192||
yatsiṁhaketorvivṛtāsyakūṭaṁ vilokya pārasthahanūmatāpi|
tṛptyai dadhikṣīraghṛtekṣuśākānyupājihīte krayikacchalena||193||
hanūmato'pīpsitamākalayya yūpasthasiṁhaḥ karamunnamayya|
kṛtārthatāṁ vedayatīva tasya siṁho hanūmānapi pānthamavyāt||194||
(92)
yatsiṁhaketormukhagopurādvai kapotapārāvatasārikādīn|
meruḥ svakūṭādiva khecaraudhānamūmucadbhūpanibaddhayūpaḥ||195||
gīrvāṇayuddhādhipadattapūjaṁ śrīsvāmigañjaṁ ramaṇīyakuñjam|
tīrapratīre saritāṁ varāyāḥ prakṣiptagulmadru mabhūribījam||196||
janāśrayaiścārutaraiḥ suramyaṁ bālābalāvṛddhajanaikagamyam|
viśālavātāyanaśālaharmyaṁ vitardiniryūhavisṛṣṭanīḍam||197||
kapotapālīpariṇaddhagopānasīvicitrīkṛtaputtalīkam|
pravāsibhirlabdhasadāvṛtīkaṁ stheyāttadābhūmikamavyalīkam||198||
(93)
ityevamāsādayadāsa bhūpo gīrvāṇayuddho nṛpamaṇḍalīśaḥ|
sa śītalācāranidarśanena śuddhāntacorī bibharāmbabhūva||199||
pataṅgamullocayadāsa bhūpo gīrvāṇayuddhaḥ sa ca bhīmasenaḥ|
svatantunā kalkavilepitena pauraṁ pataṅgaṁ gaganād babādhe||200||
sa bhīmasenena kṛtādareṇa pauraṁ pataṅgāhṛtiluptadhairyam|
vinodayan dattadhanaḥ svagehaṁ prasthāpayāmāsa nṛpaḥ sa dhanyaḥ||201||
śrīmadgīrvāṇayuddhāccyutakarakamalollocayan satpataṅgo
viṣṇornābhīsarojodbhava iva parameṣṭyantarīkṣe vireje|
(94)
sthitvā tuljālaye śrītalijusamabhidhe bhīmasenena sārddhaṁ
thāpāratnena tantugrahaṇapaṭudhiyā lakṣadṛṣṭyā nipītaḥ||202||
śrīmadgīrvāṇayuddhāgrimanṛpatiyaśaḥkṣīradhau koṭanāmā
ḍiṇḍīraḥ prādurāsīddhanumata anubhāvād yathā bhīmayatnāt|
mainākaḥ pakṣarakṣāpara iva dharaṇīpālamallapratīpād
dhvaṁsībhūtaḥ purā śrīnṛpatiraṇabahādūrajaḥ sa sma dhanyaḥ||203||
śrīgīrvāṇamahīpatirjanaralaḥ śrībhīmasenaśca tau
jāgratsvapnasuṣuptiṣu pratipadaṁ prītau jaratkāruvat|
śrīrājendramahīpatiṁ svatanujaṁ vinyasya tasyādare
śakraṁ jetumiyādabhartyabhavanaṁ yacchītalānoditaḥ|| 204||
(95)
śrīmadgīrvāṇayuddhakṣitipaparivṛḍhādantarā labdharājyaḥ
samrāḍāvirbabhūva kṣitipatitilako rājarājendrasāhaḥ|
śāke'gnyadryaṣṭarūpe paśupaticaraṇoddhū tadhūlīvitānai
rallairmallaiḥ pratiṣṭhīkṛtanṛpasadane vaijayantīṁ cakāra||205||
kṛṣṇaṁ yaśodeva rarakṣa yeyaṁ rājendrasāhaṁ kṣitipālaratnam|
seyaṁ trivargaprakṛtiḥ sudhanyā lalit-tripur-sundarikā sma reje||206||
dhanyā śrīśubhavarṇapuṣkalatayā svargāvatīrṇā śacī
devīva tripureśvarī vasumatī devī varīvarti sā|
(96)
seyaṁ śrītripureśvaraṁ raṇabahādūraprakṛtyā'rabhat
tīrthe puṇyatame saniṣkuṭamahāprāsādasatrālayam||207||
hāhāhūhupurogamāśca vasavaḥ kāṣṭhādhipāśceṣṭadā
viśvedevapurogamāśca tuṣitā ābhāsvarāḥ sānilāḥ|
sarve dasrapurogamāśca saha taiḥ śrīviśvakarmā'cirā-
cchrīmatsvāmyupaveśanārthamagamat prāsādasaṁsiddhaye||208||
evaṁ śrītripureśvarī bhagavatī nirmāpayitvādarād
devāgāramupaskareṇa sahitaṁ ghaṇṭātriśūlādibhiḥ|
tīrthaṁ kālavimocanābhidhamadhi prapyārpayacchūline
khyāto'stu tripureśvaro'yamavanau durbhikṣakaṣṭādihā||209||
(97)
śrīdevyuvāca| purāṇāntare
dhyāyennityaṁ maheśaṁ rajatagirinibhaṁ cārucandrāvataṁsaṁ
ratnākalpojjvalāṅgaṁ paraśumṛgavarābhītihastaṁ prasannam|
padmāsīnaṁ samantātstutamamaragaṇairvyāghrakṛttiṁ vasānaṁ
viśvādyaṁ viśvadandyaṁ nikhilabhayaharaṁ pañcavaktraṁ trinetram||210||
kīṭairjuṣṭamamedhyabhūpariṇataṁ vastrāñcalasparśi yat
paryuṣṭaṁ gaṇarātramāgamaniṣiddhaṁ puṣpamapyarpitam|
no jāne bhavadīyasevanavidhiṁ prāmādikaṁ kevalaṁ
bhūyastvena kṛpālunā bhagavatā kṣantavyamāgo mama||211||
yaddattaṁ bhaktipūrvaṁ kusumaphalajalaṁ gandhavastropavītaṁ
dīpaṁ naivedyamannaṁ punarapi madhuparkaṁ punaḥ pādyamardhyam|
mantreṇonādhikārṇena ca japitamaho cetasā tāmasena
tannyūnādhikyadoṣaṁ mama hara sakalaṁ tubhyamevārpayāmi||212||
(98)
dhyāyan dhyāyan dharaṇipamahaṁ cetasā nirmameṇa
pāyan pāyan caraṇajasudhāṁ karmaṇā sādareṇa|
smāran smāran sunṛtamanasā bhūtapaṁ sāhadevaṁ
bhūyo bhūyo hṛdayakamale bhāvaye'haṁ bhavantam||213||
tvamasi bhavapāvako mama kaluṣadāhakaḥ
pramathagaṇanāyako bhavajaladhitārakaḥ|
diviṣadanuṣaṅgakastvamasi harisevaka-
stvamasi haripālako vihitavidhikautukaḥ||214||
(99)
akulajanibālako nikhilayugavārddhakaḥ
sasuranararañcako vividhanidhidarśakaḥ|
avatu bhavadarbhakaṁ dharaṇipatibālakaṁ
suciratarajīvakaṁ haratu tadariṣṭakam||215||
etādṛṅmukhavādyavādanaparā hṛṣṭā pragalbhā satī
āyuḥprārthanayā cirāya nṛpate rājendrarājeśituḥ|
śiñjadbhūṣaṇakaṅkaṇādivalayottālāvarodhāvṛtā
devī śrīlalitatripur-samabhidhā śrīsundarī rājate||216||
evaṁ śrītripureśvaraṁ smarati yaḥ stoṣyatyanuṣṭhīyate
rājāmātyapurodhasāṁ hitataraḥ saṁjāyate niścitam|
stotuḥ śrotururīkṛtasya paṭhataḥ pratyūhadāvānalaṁ
rājño'gneḥ paripanthino'pyapamṛteścorācca na syādbhayam||217||
iti śrītriratnasaundaryabhāṣāyāṁ tripureśvarastutiḥ|
(100)
tarṣaṁ vinīyā rthijano'bhyupāttasatrālayo yatra sulabdhavṛttaḥ|
dadau sadāśīrvacanaṁ ca rājñe tattraipuraṁ satramiyācca sthairyam||218||
vṛddhāstapobhirvayasā ca vṛddhā jñānena vṛddhā nyavasaṁśca hṛṣṭāḥ|
yatropavāsavratinaśca dhanyāstattraipuraṁ sthairyamiyācca satram||219||
tilottamorvaśī sukeśinī ca mañjughoṣayā
ghṛtācikā ca menikā sarambhayā sahāpsarāḥ|
divāniśaṁ ca gīyate yaśastadīyamadbhutaṁ
naṭī bhaṭī surūpiṇī svahastadattatālikā||220||
(101)
rammāstambhadidhakṣuragniriva yaḥ kṣiptaḥ pradīpo'mbhisi
prāleyāṁśurivābhrajālapihitaḥ sūryaḥ śucau durdine|
gāṅgeyasya śareṇa pīḍitatanuḥ seneva yaudhiṣṭhirī
buddhiḥ sundaranandajā kṣatimagād dāridryatāpolvaṇāt||221||
iti śrītriratnasaundaryagāthāyā bhāṣāyāṁ dvitīyaṁ prakṛtiratnam|
śrīgaṇeśāya namaḥ|
āpāravāragotrāpatiṣu parivṛḍhaiḥ śrīmahārājarāja-
rājendreśapratāpairupakalitasamastarddhipauravrajeṣu|
deśeṣvārabdhapuṇyopavanavividhasaccitradevādidhāma-
svāste kāntīpurīyaṁ surapatinagarīlajjayaivāvatīrṇā||222||
(102)
yasyāścitrāṇi dhāmānyabhijanapaṭhitastotraramyāṇi hṛdyā-
nyārāmāṇi praphullairviṭapibhirabhito vāpikāpalvalaiśca|
godhāmatsyodrakūrmakṣubhitajalataraṅgaiśca padmotpalāḍhyai
reje kāntīpurīyaṁ kimu suranagarī svardhunī nandanaṁ vā||223||
yasyāṁ rambhāsadṛkṣaiḥ sarasapaṭutarai rāgiṇīnāṁ samakṣai-
rgītajñānāṁ mṛdaṅgadhvanininadasamāhūtadivyāṅganānām|
hāhāhūhūsutālaiḥ sataralacakitaṁ śrīyaśo gīyamānaṁ
śrutvā dvāḥstho hanūmān naṭati vijayate dvāḥsthitaḥ śrīhanūmān||224||
(103)
yatrāste rājarājapratinidhidhanināṁ paṇyavīthibhirārā-
jjātasparddheva kāśyā'viralajanasamutkīrṇalīlāviśālā|
devyāḥ kāśīva kālyā vilasati nitarāṁ śvetakālyāḥ pretolī
ṅetākhyā kāśivāsiddhvijamithunabhiṣagbhaṭṭavāstavyamiśrāḥ||225||
(104)
devī kāśyannapūrṇeva vilasati asantolikā yā'lakaiva
paulastyasyannāpatrauṣadhivividharasaiścoṣyalehyaiśca peyaiḥ|
bhakṣyairbhojyaiśca| khādyairvividharasarasāgrairvaṇikśālikāsu
nyastaistārāmaṭhādyairdhavalataragṛhairgopuraiḥ saudharamyaiḥ||226||
(105)
śrīkāntīnagarī sudurjayapurī saubhāgyaratnākarī
trāyastriṁśasadṛkṣadhanyanagarī saujanyaśobhākarī|
nānādaivatamandirottamavatī śrībuddhisiddhīśvarī
nānāratnasuvarṇakoṣanicayairvarvartti naipālikī||227||
nityaṁ devasabhā tathāridalane vīrā sudharmopamā
kāmye kānyasabhā suśāntasamaye śrīdharmarājī sabhā|
vīraiḥ paṇḍitatarkaśāstrakavibhirvyāpūritā sā sabhā
śrīrājendramahīpatervijayate śrībhīmasenānvitā||228||
mahācīnasīmasthitī śāntimaitrī-
supātraṁ janānandakārī guṇajñaḥ|
vaśībhūtadākṣiṇya phairaṅgināthaḥ
sa jīyācciraṁ rājarājendrasāhaḥ||229||
(106)
mānī jñānī dhanī yaḥ parapuraharaṇe skandavaddarpadarpaḥ
śrīmān rāmān sa mānnyaḥ sa hi mahimahilaścaṇḍakāṇḍaḥ paḍaṅgaḥ|
jīyātpāyāddayāvānavanivaravadhūpālane labdhalakṣmā
mūkaṁ lokaṁ sakampaṁ guṇagaṇagaṇanāpārago raṅgaraktaḥ||230||
bhītirnaśyati rājarājavijite gīrvāṇabhūmau yathā
martyāḥ santi nirākulā na jananī tato'tyajatsatkṛpām|
(107)
sevārthaṁ munayo'pi dūrayamunātīrāttapasyotsukāḥ
nandanti tripureśvarairlasadaho kṣetraṁ sadharmadhvaji||231||
yadgopurāntakagatā vanitā babhāṣe
saṁmīlya yūthaśa apatyamukhāravindam|
unnāmya paśyasi gajopari rājarājaṁ
dāridryatāpaśabhane jaladāyamānam||232||
prāsādamandirajanāśrayachau-unādi
yadyatsudhādhavalitaṁ racitaṁ sacitram|
rājendrasāhanṛpateḥ sthiratāmiyāttan-
mallapratāpanṛpaterlikhitā śileva||233||
(108)
rājā'yaṁ janatāsu meghasadṛśo vaktuṁ na śakyo mayā
megho varṣati cātakasya samaye'sau sarvadā varṣati|
megho varṣati cāmbha eva vipulaṁ yo hemaratnāmbaraṁ
meghaḥ syāmamukhaḥ pradānasamaye yo hemagaurānanaḥ ||234||
(109)
rājā dhojā bajār-yā sahaja hariharaṁ devatāvargavarlāk
mānī jñānī dhanī hāy parapuraharaṇe chākagū kaṇṭakaṁ khaḥ|
śrīrājā rājarājendra juju juga jugaṁ āyu lāyu thva yuktī
kājī sājī sajīlā madu madu madu ek he dhanī dhanya dhanye||235||
diṣṭyā'bhivarddhatuśataṁ śarado nṛpendro
yadvacca sundaraprasāda ibhendraratnam|
pṛthvīnarāyaṇamahīpavinodaśālī
gīrvāṇayuddhaparidhīkṛtajīvaratnam||236||
(110)
jyotirvidāṁ nigamakalpita eṣa panthāḥ
ṣaṣṭirdvinidhnaśaradāyuribhasya nuśca|
āyustadasya nṛpaterapi rājarāje-
ndrasyāstu bho mitha abhāṣata dṛṣṭabhūpaḥ||237||
nirvartyodvāhayātrāmatha sadṛśakulajyotsnike śrīmahiṣyau
gurvādityādiṣūccasthitaśubhadivase lagnayadvanmuhūrte|
śrīmān rājendrasāho nṛpakulatikalo'śītivasvindutulye
śrīpañcamyāṁ ca jīve nigamanigaditairudvavāhe vidhānaiḥ||238||
(111)
ḍhakkādyāṇakavādyavādanaparāstauryatrikā gāyakā
veṇudhmāḥ karatālikāḥ suvacaso gāndharvikā nāṭakāḥ|
tāṭaṅkāṁgadahārakaṅkaṇalasaccīnāṁśukottaṁsakai-
rlabdhairdikṣu vitenire nṛpapatermūrttaṁ yaśastatkṣaṇe||239||
diṣṭyā tvayā sa bhagavān nṛpatirmayāpi
dṛṣṭaḥ pureva nṛpapṛthvinarāyaṇo'yam|
itthaṁ mithaḥ prabhaṇitaṁ muditairaśīti-
varṣottaraiḥ sapalitaiḥ skhaladakṣaraughaiḥ||240||
siṁhapratāpanṛpatirbhagavān mayāpi
dṛṣṭo'valambitakarāṅgulinā janetuḥ|
(112)
varṇena puṣkaratayā vapuṣā ca tulyo
diṣṭyādya tatsutasutātmaja eṣa rājā||241||
naivā'paśyaṁ hi gīrvāṇayudhanṛpamahaṁ śītalāyāḥ pratīpā-
dābālaṁ tāmrakośīgahanamupagato bhrātṛvargeṇa sākam|
śrutvā yatkīrtimārādahaha dhṛtiharo nindamāno'smi bhāgyaṁ
diṣṭyā paśyāmi tatsūnumamumavanipaṁ rājarājendrasāham||242||
dhanyā'raṇyānyagamyā ṭhigaṇasamabhidhā vekravallīvitānā
yatrāsan śītalātīḥ śataśa atitarāṁ śītalālhāditāyām|
pratyāvṛtyāhamasyāḥ sa ca sa ca sasakhaḥ svasti gīrvāṇayuddhaṁ
diṣṭyā paśyāmi dīnānanu janitakṛpaṁ dravyavṛṣṭyāramantam||243||
(113)
svastiśrīmaṇicūḍaparvataguhāmāśritya kṛcchrādahaṁ
jīvan bhagnajanitṛmātṛsahajairunmuktajīvātukaḥ|
yoginyā aniśaṁ ca sevanavaśāt tatpūjakenaiva ya-
nnaivedyaṁ mama dīyate pratidinaṁ tenaiva jīvāmyaham||244||
śrīsaṁvadyugahastihastividhuge āṣāḍhaśukle budhe
śrīgaurīsutithau nṛpaḥ paśupateḥ sandarśanāthaṁ gataḥ|
dṛṣṭo me vasuvṛṣṭibhirbudhajanaiḥ prastūyamānaḥ śanai-
rnāgaṁ hāṭakasaṁbhavaṁ maṇigaṇaiścitraṁ śivāyārpayat||245||
(114)
sākṣānnārāyaṇāṁśaḥ paśupaticaraṇoddhūtadhūlīvitānaḥ
śrīmān rājendrasāhaḥ sapadi viruruce labdhabhargaikyabhāvaḥ|
nāste nārāyaṇacca parama atita.. prītipātraṁ paśūnāṁ
patyuḥ saṁbhūya tau dvau paśupatinṛpatī rakṣato bhūrbhuvaḥsvaḥ||246||
jyeṣṭhe māsyasite dale haritithau saṁvat ṣaḍaṣṭāṣṭabhū-
yāte kāvyadine mudā vijayate bhaktāabhidhaṁ pattanam|
śrīrājendramahīpatiḥ purabhavaiḥ svastyāśiṣā nanditaḥ
saubhikṣaṁ janatā jagāda nṛpateḥ prodyatpratāpārciṣā||247||
(115)
sthānādgaṇeśiturupākramato nṛpasyā-
ṣāḍhe kuhūyuji kuje'nhi babhūva śobhā|
no vṛṣṭamātapitamidradivākarābhyāṁ
pratyagramarddhaśaśiśekharalokadṛṣṭyā||248||
lokairitastata iti dravitaṁ nu panthāḥ
ko vā bhaviṣyati mahīpasamāgamāya|
nirgacchate punaramātyavareṇa sāka-
mutkaṇṭhayeti pratigopuramīkṣate sma||249||
prācyāmairāvatākhyaṁ diśi vidiśi babandhurdigīśāḥ karīndrā-
nāgneyyāṁ puṇḍarīkaṁ kramaśa iti gajaṁ vāmanaṁ kaumudaṁ ca|
svastiśrīrājarājendradharaṇipatibhi svastyamarsihathāpā-
patyaśribhīmadikpaiḥsahayatamatayo(?)hyekato yogapadyāt||250||
(116)
duḥśālāṁ hastiśālāṁ śithilagajaghaṭāṁ jīryamāṇāṁ viditvā
nūtnāṁ prācyāmavācyāmatha vidiśi manohāriṇīṁ stambhanaddhām|
kṛtvā lakṣmīprasādaṁ gajahavaḍaprasādaṁ ca devīprasādaṁ
krudhyanmotiprasādaṁ tadupari ca jaharveṣasajñaṁ babandha||251||
(117)
nāgā'sāvamaraprasāda iti yaḥ saundaryavīryodayai-
rdevendrebhasamaḥ suśikṣitaguṇaḥ saubhāgyaratnākaraḥ|
yaddantopari viṣṭarāsanavare sthitvā japādikriyā-
kartuḥ satpuruṣārthado vijayate bhūpālacūḍāmaṇeḥ||252||
mattebhendraikadantaḥ sa jayati nṛpatervīralakṣmīprasādo
hṛṣṭāṅgo lakṣaṇaudhairnigamanigaditairhastiratnaṁ garīyān|
dānādhyakṣastiraścāṁ svakaravigalitaiḥ svānnapiṇḍekṣadaṇḍaiḥ
poṣṭā kreṅkāravaktā suraṇitanigaḍo varṣmaṇā vindhyaśailaḥ||253||
(118)
martyānāṁ durgrahebhyo vitarati hi vimuktiṁ haṭhādvakratuṇḍo
yadbhaktyā siddhimāpustridaśamunivarā vāmadevādayaśca|
pārvatyā gaṅgayā vā gaṇayata aniśaṁ ṣaḍguṇaṁ cāgryagaṇyaṁ
taṁ vande caikadantaṁ gaṇapatimabhayaṁ kāryasiddhernidānam||254||
vīro lakṣmīprasādo madayati ca muhuḥ stambhamālambate'ho
vakti kreṁ kreṁ kimārājjanaralasacivaṁ vīkṣya rājendrarājam|
stambhaṁ prakramya śabdāyitanijanigaḍaḥ karṇatālaṁ dadāno
rājanmāṁ jetumāyātviti gaganatalādabhrahastīti buddhyā||255||
(119)
bhūyo bhūyaśca sasnau ghaṭagalitajale śīkaraṁ gaṇḍuṣotthaṁ
projjhan prānteṣu bhuktaṁ dharaṇipatikarāt kattṛṇaṁ kuñcarāśam|
bhuṅkte cāyācitānnaṁ tryuṣaṇamadhughṛtaṁ śālinīvāraśaṣpaṁ
rājendraṁ vāhayāno hatimiva munirāḍ vīralakṣmīprasādaḥ||256||
mallendro yo durghaṭānāṁ karīṇāṁ svasti śrīmān maṅkuṇaḥ śrīprasādaḥ|
rāhuryadvannigrahe.. candrasūryau tadvaddhastīn durvinītān pinaṣṭi||257||
(120)
svastiśrīmadrājarājendrarājño hastī jīyānmaṅkuṇaḥ śrīprasādaḥ|
yenaikenā'nekaśo vanyanāgāḥ sāhāyyenānīyate rājaveśma||258||
śrīrājendramahīpatirvijayate śrīmaṅkuṇāṅgasthitaḥ
sākṣāt pṛthvinarāyaṇaḥ prathamataḥ śrīsundarebhasthitaḥ|
thāpā ambarasiṁhasūnumaṇinā śrībhīmasenena ya-
śchatragrāhisukhena kāntinagare dinānukampo vibhuḥ||259||
------------------------------------------------------------------------------
niraṅkuśavisarpiṇā paramahaṁsavacchyāmala-
gajena pariśikṣitaśamadamanidhidhyāsanaṁ|
samīraṇanirodhanaṁ narepatīndrasevā kṛtā
mṛdāharaṇaśīlitaḥ paramahaṁsanāgo'tyagāt||
(121)
pṛthvīnārāyaṇena prathamamatiruṣā proṣitā kīrtinārī
sāpatnyātsātiruṣṭā'dhidiśamanugatā pāṁśulevotpathasthā|
sāraṇyānīṁ praviṣṭā davadahanamadhāvacchucā sā ca vātai-
rnītā dhūmairdvipānāṁ kulamabhavadaraṇyānijaṁ dhūmravarṇam||
adyaitaddhastivṛnde dhavalimagajarāḍeka uccairvapuṣmān
śrīmadrājendrarājaṁ sacivakulamaṇiṁ bhīmasenaṁ niṣevya|
varṇaṁ svaṁ dhūmaliptaṁ kṣapayitumiva sa tryūṣaṇājātikoṣā-
jyājājībhṛṣṭamattuṁ śaraṇadamagamanmātharav-siṁhasārthaḥ||
(122)
no manye dṛḍhabandhanakṣatamidaṁ naivāṅkuśodghāṭanaṁ
skandhārohaṇatāḍanātparibhavaṁ naivānyadeśāgamam|
cintā me janayanti cetasi yathā smṛtvā svayūthaṁ vane
siṁhatrāsitabhīrubhīrukarabhā yāsyanti kasyāśrayam||
yadetadativistṛtaṁ bhavatu rājarājendra bho
jalasthalavanāntare viharataḥ sabhīmasya te|
vinaiva karaṇaṁ kareṇuriha rūpamāsādhyate
manīṣigaṇasammataṁ varadarājasūtre hitam||
karṇau naiṣa dadhāti naiṣa viṣayo vāhasya dohasya vā
tṛptirnāsya mahodarasya bahubhirvaśaiḥ palālairapi|
(123)
ataḥ paramaśvaratnaṁ likhyate|
sauvaśve dharaṇīpatau kimu śacībhartā spṛhāṁ nācare-
dājāneyaśatākule pavanavegoccaiḥśravāḥ kevalaḥ|
vānāyūdbhavapārasīkajahayaiḥ kāmbojibhirvāhlikai-
hreṣāskanditavalgitairanudinaṁ merurbanībhramyate||260||
utplutyotplutya vegād dharaṇipatipratāpānalajvālayeva
pluṣṭāṁ nepāladhātrīmiti manasi bhavadvāhanā manyamānāḥ|
smṛtvā kṣīrābdhiśainyaṁ tripuraśivamahāsnānatoyaughamiśraṁ
vāgmatyambhaḥ pavitraṁ plavitumiva haṭhāttuṇḍikhelād dravanti||261||
hā kaṣṭaṁ kathamasya pṛṣṭhaśikhare golī samāropyate
ko gṛhṇāti kaparddakairalamiti grāmyairgajo hāsyate||
(124)
ūrddhvaṁ cādhaśca nītaṁ turagaparivṛḍhenā'munā vaktravimbaṁ
kiṁsvijjetuṁ maghono'śvamiva gaganagaṁ tarkitaṁ vimbadṛṣṭyā|
prothaṁ visphārya coccaiḥ sutaralacakitaṁ hreṣitaṁ hrāsabuddhyā
rājannoḍḍīya yātyeṣa ha ha yadi niyantā sudhīrbhīmasenaḥ||262||
rallairmallanṛpaiḥ puraikasamaye gandharvayātrā kṛtā
saivādya prativāsaraṁ ca lumuḍīśrībhadrakālīmude|
tattanmallanṛpaśriyāṁ hi śataśo drāg jitvarairbhūṣṇubhiḥ
śrīrājendradharādhipairjanaralaśrībhīmasenāñcitaiḥ||263||
mañjūṣāyāṁ prasūtidvayamatha suṣuve'raṇyavadvyāghrapatnī
puṁsaḥ patnīva hṛṣyatparijananicitā ruddhavātāyanā ca|
māṁsairbhakṣyaiśca peyairbalavadapaghanā santatī rakṣyamāṇā
dhanyā sā kāṣṭhamaṇḍe vipaṇipariṇatā bhūmipaprītipātram||264||
(125)
dhanyo rājendrasāho yadatulamahasaḥ sāttvikād vairabhāvaṁ
muktvānyonyaṁ tiraśco hayakapikariṇo gaṇḍakāḥ sairibhāśca|
sārddhaṁ vyāghreṇa yuddhāya haha visṛjatā sāmyatāmeva jagmuḥ
sāṁmukhyībhūya bhīme sthitavati janatā vairabhāvaṁ kva kuryāt||265||
śrāvaṇyāṁ pūrṇimāyāṁ śravaṇabhṛgudine siṁhage saptasaptau
śrīmatkumbheśatīrthe lalitapuri mahārājarājendrasāhaḥ|
sasnau dāriṁdryatāpāya sa raṇakuśalo dravyavarṣeṇa harṣā-
dāśīrbhirnandyamāno muditapurajanairdīrghakālaṁ sa jīyāt||266||
(126)
śrāvaṇyāṁ hastaṣaṣṭhyāṁ sitadalagabudhe ṣaḍgajāṣṭādaśābde
snāti śrīmatyagādhe maṇisarasi samaṁ mātṛbhī rājarājaḥ|
rājarddhyā pūjito'smin vitarati maṇiliṅgeśvarastatsadṛkṣā-
patyaddhirājarājāya nṛpaparibṛḍhāya kṣaradvīcihastaiḥ||267||
pratāpādhikyenodadhiśamanamāśaṅkya vasati-
sthalākāṅkṣī rājendranṛpamaviśat pītavasanaḥ|
ramā koṣaṁ vāṇīmamṛtamahirājo'simanalaḥ
pratāpaṁ vāhatvaṁ turagapatirindustu mukuṭam||268||
rājendrasya surendravikramasujanmāhaḥ sulagnaṁ yadā
saṁvat ṣaḍvasuhastibhūmirabhavaddurgotsavī saptamī|
dāridryārṇavaśoṣakaṁ trijagatāṁ śrīpṛthvinārāyaṇaḥ
sāṅgaiḥ ṣaḍbhirivānvayairavatatārāsmin mahīmaṇḍale||269||
(127)
yadvattatsamaye suśāliyavagodhūmādisasyarddhayaḥ
kaṁgūmāṣasatīnasarṣapatilekṣūṇāṁ mahāsampadaḥ|
meghāḥ kālasuvarṣiṇaśca taravo gucchaiḥ prasūnaiḥ phalai-
rāḍhyā bhūrirasapradāśca paśavaḥ santyatra janmotsave||270||
gobhūhāṭakaratnadhāturajataṁ bhūyo'pi bhūyo'nvabhū-
cchrīmatsiṁhapratāpasāhanṛpatau bhūmaṇḍalaṁ śāsati|
kārpāsairbahulībhavajjagadidaṁ maryādayā modate
tadvacchrīyuvarājajanmasudinaṁ sarvarddhibhavyārthadam||271||
yadā chaunī vṛttā kṛtaruciracitrā hariharai-
rnivāstavyā bhavyā prakṛtiparisevyā ca vibudhaiḥ|
hayānāṁ hreṣābhirvijitaghananirhrādapaṭubhi-
stadā kailāśādreḥ paribhavati tejāṁsi mahasā||272||
(128)
dhanādhīśo yakṣāpatirapi ca rājendranṛpate-
rviditvā sadbhāvaṁ mumuca iti mānaṁ svamahasām|
jitaḥ kailāso me dhavalalayanairarddhaśaśibhiḥ
sakhā me caitrādyaṁ vanamupavanaiścālakapurī||273||
(129)
pumarthaiḥ prakhyātaiścaturupanataiḥ śrīraṇabahā-
duraḥ smābhūd gorṣāpatiṣu paripūrṇaḥ kṣitipatiḥ|
tadanyūnāṁśena trijagati sa gīrvāṇanṛpati-
stadṛddhyā pūrṇaśrīriha jagati rājendranṛpatiḥ||274||
(130)
sattvarddhyā bhrājamāno jayati narapatiḥ śrīmahārājarāje-
ndro'yaṁ saṁpālyamāno lalitatripurasundaryadhiṣṭhātṛlakṣmyā|
thāpāhīreṇa bhīmena sa jaṭharakulenātigopāyiṁto'sau
diṣṭyā jīvyānnarendraḥ śatamiha śaradāṁ śrīsurendreṇa sākam||275||
āpārāvāragotrāpatiṣu parivṛḍhaśrīmahārājasāha-
pṛthvīnārāyaṇānāṁ jitasakalajaganmallabhūmīpatīnām|
naptāraḥ pañcamāstepyaviratamavanīpālanāyāsakheda-
dvandvairnirmuktacitāḥ samasukhanicitāḥ śrīsamṛddhā jayantu||276||
saundarye madanaḥ prasannavadano nītyā prajārañjanaḥ
śatrūṇāṁ śamanaḥ khalaudhadamano gīrvāṇahṛnnandanaḥ|
śrīḍillīśvaravīrasenakalano dāridryavidhvaṁsano
thāpābhīmabahādurārpitadhanaḥ śrīrājarājārjunaḥ||277||
(131)
pratāpajitabhāskaro vadanacandraśobhākaro
mahīpatiguṇākaraḥ svajanasaṅghadattādaraḥ|
kavivyasanatāhara kṛtasapatnacittajvaraḥ
aho raṇabahādurakṣitipatīndranapteśvaraḥ||278||
pañcānāṁ jagatībhṛtāṁ puruṣaratnānāṁ samuccāraṇā-
jjijñāsā bahuśo'nvakāri jinajenāryeṣu bhūbhṛtsu yā|
taddāridryamahārṇavaprataraṇe naukeva me jāyatāṁ
svastiśrīyuvarāḍayaṁ hi śatavarṣāyurvarīvartatām||279||
(132)
thāpāvaṁśāliratnāvaliṣu suruciraṁ hīrakaṁ bhīmasenaṁ
yaṁ ca jyotsnottamāṅgaṁ tribhuvanavipaṇau sārthavāhairanardhyaṁ|
uddāmasthānavāmakramaviṣamamilatkūṭamānairabhedyaṁ
puṇyaślokāvatāraṁ janaralasacivaṁ pāntu matsyendrakeśāḥ||
(133)
kadācana purāpi no kṛtayugādijād bhūpateḥ
svakīyapathamutsṛjannaṭati yātrayā'nyatra yaḥ|
pracaṇḍaśivabhairavaḥ śikharisaṁjñapūrakṣakaḥ
sa kāntipuramabhyayājjanasahasravismāpakaḥ ||280||
(134)
yathāgatamajīgamaddhanumadādyakaṁ dvārakaṁ
sa tatra pratihārakaiḥ sapadi kāñcu kīyādibhiḥ|
dharāpativacomṛtaiḥ kṛtavicitrapūjāvidhi-
rnabhasyasitadharmarāṭ-tithiśanau janairvāhitaḥ||281||
dvitīyayuvarājakaṁ pratilabhasva rājanniti
pracaṇḍaśivabhairavo nivavṛte khagendro yathā|
sarākakujapauṣamāsyaditime ca śuddhakṣaṇe
dvitīyayuvarājako hyavatatāra sallakṣaṇaḥ||282||
svāmiśrīraṇabāhadūravacasā rājyāṅgadhūrdhāraṇād
gīrvāṇāgrimayuddhavikramavibhorlabdhaprasādodayaḥ|
yatrāste diśi rājarājasacivaḥ śrībhīmasenābhidho
rājanvatyābhidhā'bhavaddigadhunā boṁkoṭaśailasthalī||283||
śivā rutamamūmucaṁstriṣu pureṣu śṛṅgāṭake
pradīptadiśi saṁmukhāḥ sukaruṇāyamānā niśi|
vasantasitapañcamībudhadine tvahirbudhnabhe
tridhāṣṭavidhuje'bdake'niśamariṣṭasaṁsūcakam||284||
(135)
mṛṣaughamiha nālikhaṁ hyananubhūtapūrvaṁ tathā
bhaviṣyamapi yatkalau vividhapratyavāyaśruteḥ|
tadeva hi kulaṁ kulaṁ nṛpatipṛthvinārāyaṇa-
kṣamājalanidhau plutaṁ śuci sadā'talasparśi yat||285||
tapovanamavīviśad raṇavahādurasvāminā-
maputraracitāvṛṣī tribhavaduḥkhasaṁhāriṇī|
maghau śravaṇame'site'ntakatithau vidhorvāsare
lalit-tripurasundarī vasuvasudvipaike'bdake||286||
iti śrītriratnasaundaryagāthāyāṁ prakṛtiratnaṁ samāptam|
(136)